لینک پایین توضیحات
فرمت word قابل ویرایش پرینت
تعداد صفحات: 15
تاریخ صد ساله جنبش سوسیالیستی، کارگری کمونیستی ایران 1386- 1284 بخش یکم انقلاب مشروطیت 1284 انقلاب 1357
درآمد تاریخ پیدایش رواج اندیشه سوسیال- دمکراسی شکل گیری نخستین هسته سوسیالیستی ایران هنوز کاوش بسیار نیاز دارد. آنچه آن گفته نوشته شده، پژوهش هایی ابتدایی است بسیاری موارد کامل نیستند. مسلم است اندیشه دیدگاه سوسیالیستی اولین بار تاریخ ایران توسط نویسندگان ایرانی سالهای 1259 1275 خورشیدی (1896-1880 میلادی ) خارج مرزهای ایران نشریه ایرانی برون مرزی قلم میزدند، معرفی شدند. سرنگونی دولت مترقی اصلاح طلب میرزا حسین خان مشیرالدوله، درسراسر کشور، بار دیگر سال 1259 موج سرکوب سانسور حاکم شد دوره شانزده ساله استبداد ناصری (از پایان عصر صدراعظمی میرزا حسین خان مشیرالدوله معروف سپهسالار 1259 خورشیدی ترور ناصرالدین شاه سال 1275خورشیدی) تعدادی اصلاح طلبان آزادیخواهانی ناچارایران ترک کرده بودند، خارج مرزهای " ایران استبداد زده" پدیده نوپای مطبوعات استبداد ناصری تبعید بنا نهادند تاریخ معاصرایران مطبوعات مستقل ورق خورد. این دوره، روشنفکران روزنامه نگاران ایرانی درخارج کشور آسودگی خاطر دور دخالتهای سرکوبگرانه " اداره انطباعات مبارکه" سانسورچیان، " قلم منافع ملی کار گرفتند" توانستند بذر اندیشه سوسیال- دمکراسی سوسیالیسم عرصه ادبیات سیاسی ایران بپاشند مردم ایران مفاهیم اندیشه مترقی آشنا سازند. روزنامه " اختر" یکی نشریه معتبر آن زمان بود توسط روزنامه نگاران ایرانی خارج کشور انتشار مییافت ؛ این نشریه خدمات ارزنده معرفی ترویج سوسیالیسم وقایع مربوط قیام تاریخی " کمون پاریس" عمر هفتاد دو روزه آن انجام داد. " اختر" مدیریت محمد طاهر تبریزی استانبول انتشار مییافت تشویق نویسندگانی میرزا نجفعلی خان خویی، میرزا آقاخان کرمانی، شیخ احمد روحی، میرزا مهدی خان تبریزی ( ناشر روزنامه "حکمت" قاهره) میرزا محمد خان کاشانی ( ناشر روزنامه "ثریا" "پرورش" قاهره) توانست نشریه " اختر" یکی مهمترین منابع ترویج گسترش اندیشه آزادیخواهی، برابری طلبی سوسیالیستی تبدیل سازد. برخی نویسندگان روزنامه نگاران " اختر" همچون میرزا آقاخان کرمانی طور مستقیم اندیشه آموزگاران انقلابی دانشمندان علوم اجتماعی نیز متأثر بود این امر نوشته او طور مستمر روزنامه " اختر" چاپ میشد، متبلور است. میرزا آقاخان کرمانی پیگیری مداوم علیه استبداد ناصری قلم میزد، مرام جهان بینی سوسیالیسم، آنارشیسم نیهیلیسم استناد آنها خاطر " مساوات" طلبی تقدیس میکرد. او مینویسد " مسأله مقدسه مساوات" مد نظر سوسیالیسم است سوسیالیستها " اولین وظیفه انسانیت همین میدانند". میرزا آقاخان درنوشته خویش تأکید میکند سوسیالیست خواهان "مساوات ثروت هستند" معتقدند همه انسانها باید "در امتیازات ملی مساوی باشند" مالکیت باید لغو گردد. زیرا نظر او "زمین تصاحب بردار نیست، باید بین مردم مشاع باشد." او نوشته خویش تاکید میکند املاک اراضی " جمعی استحقاق ربوده اند" از"دزدی تقلب، صاحب دولت ثروت شده اند"، حالی کارگران معدن " سوراخ گور همچون موش کور، زحمت میکشند ." عقیده میرزا آقا خان کرمانی، سوسیالیست ها، آنارشیست نیهیلیست "با انگیزهای وصف ناپذیر پر شور برانداختن ریشه فقر فلاکتی هستند براثر شناعت ستمگری انصافان عالم پیدا شده است." اینان جملگی میکوشند " مساوات مواسات گیتی اجرا نمایند." (1) باید توجه کرد سخنان نوشته میرزا آقا خان کرمانی تحت تاثیر جو حاکم اواخر قرن نوزدهم میلادی کشورهای اروپای آتلانتیک روسیه بود. جوی جنبش آنارشیستی نیهیلیستی نیروهای اجتماعی قابل ملاحظه برخوردار بودند هنوز جایگاه خود آن جوامع اندیشه منسجم سوسیالیستی، ویژه مارکسیسم پایه فلسفی اجتماعی آن استوار بود، نداده بودند. آنجا پژوهش مورخین تاریخ سوسیال- دمکراسی سوسیالیسم ایران نشان میدهد قدیمی ترین سند مشخص مقوله سوسیالیسم مربوط است روزنامه " ایران" مدیریت سردبیری محمد حسن خان صنیع الدوله، چاپ تهران، شماره 412 تاریخ اسفند 1258 خورشیدی (8 مارس 1880) نقل روزنامه "اختر" چاپ استانبول انتشار یافته است. این سند نظر تاریخ انتشار اندیشه سوسیالیستی ایران اهمیت خاصی دارد چند نکته آغاز رواج افکار سوسیالیستی درکشور ایران میپردازیم . 1- باید خاطرنشان ساخت این مستند تحت تأثیر بزرگترین واقعه آن زمان یعنی قیام کمون پاریس، بزرگترین جنبش کارگری قرن نوزدهم، نهمین سالگرد آن تحریر آمده است. درسال 1871، مردم پاریس روز اسفند 1249 خورشیدی (18 مارس 1871 میلادی) رهبری کارگران انقلابی شش ماه جنگ علیه ارتش اشغالگر پروس هیأت حاکمه انقیاد طلب دولت فرانسه، برپایی نخستین حکومت کارگری تاریخ بشر اعلام نمودند. اینکه این حکومت کارگری بیش هفتاد دو روز دوام نیاورد آخرین روزهای ماه مه اولین روزهای ماه ژوئن سال 1871 توسط نیروهای نظامی دولت فرانسه حمایت آشکار نیروهای اشغالگر پروس سرکوب گشت، اما نقطه عطفی بسیار مهم جنبش اجتماعی اروپا محسوب میشود کمون پاریس معروف گشت تاریخ مبارزات کارگران کشورهای مختلف جهان اهمیت بسیاری برخوردار است.( 2) هنوز صد سی پنچ سال وقوع آن، کمونیست ها، سوسیالیست دیگر نیروهای برابری طلب، سالروز این پیشامد تاریخی جشن میگیرند. تصادفی نیست مستند مندرج روزنامه "اختر" ماه مارس 1880 ( نهمین سالروز قیام کمون پاریس) نوشته شده است. 2- این خاطر رعایت مسایل امنیتی دوران استبداد ناصری نام مؤلف درج گردیده است، اما بررسی سبک نگارش، استفاده واژه برخورد نظری نویسنده وقایع مربوط قیام کمون پاریس توجه او سرانجام نافرجام قیام جهانبینی فعالین ورهبران این قیام، نشان میدهد این توسط میرزا آقاخان کرمانی نگاشته شده است. تعمق اندیشه میرزا آقاخان کرمانی بررسی جهانبینی او ویژه امر برابری طلبی مقوله هایی " مساوات مواسات" ترویج آنها ایران گمان ما اینکه نویسنده آن مستند روزنامه "اختر" همان میرزا آقاخان کرمانی است، یقین تبدیل میسازد (3). آن جا اطلاع دست است میرزا آقاخان کرمانی شاید نخستین نویسنده ایرانی است اواخر قرن نوزدهم گزارش بسیاری راجع سوسیالیسم دیگر شیوه فکری، تهیه منتشر کرده است. سالها پیش میرزا آقاخان کرمانی برخی حکما فلاسفه ایران نیز مسایل برابری طلبی اندیشه اشتراکی توجه کرده نوشته خود آن مقوله پرداخته بودند. اینک شواهدی این ادعا تأیید میکند میپردازیم . 1- سخن سوسیالیسم مفهوم آن کشورهای خاورمیانه ازجمله کشور ایران، نیمه اول قرن نوزدهم رواج داشته آثار نویسندگان متفکران آن دوران انعکاس یافته است. طور مثال بررسی نوشته حاج ملا هادی سبزواری (4) میرزا ابوالحسن جلوه نشان میدهد نمونه هایی شبیه اندیشه سوسیالیسم تخیلی جهان بینی ایده آلیستی آنان وجود داشته است. اعتقاد سبزواری مالکیت خصوصی آن "امری اعتباری اضافی میدانست" نیمه اول قرن نوزدهم درمیان نخبگان جامعه شهرت داشت. تمایل هواخواهانه میرزا ابوالحسن جلوه جنبش بابیه دهه 1850 1860 بعضی عرصه دارای اندیشه اشتراکی برابری طلب بود، نیز ثبت شده اند. ابوالحسن جلوه سالهای پر تلاطم 1269 1270 خورشیدی (1891-1890 میلادی) جنبش "تحریم تنباکو" واقع نخستین خیزش استعماری ایران بود، حمایت جدی کرد اندیشه برابری طلبانه وروش سیاسی خود ترویج داد. اما این نوع اندیشه پراکنده ایده آلیستی، نسبت بافت واوضاع اقتصادی اجتماعی ایران آن زمان استبداد پادشاهی حاکمیت مطلق داشت، نتوانست یک جریان فکری، روند رشد طبیعی خود طی کند زایش گسترش یک جهانبینی منسجم اجتماعی سیاسی تبدیل گردد. این امر نویسندگان روزنامه نگارهای لائیک غیر مذهبی درآن زمان نشریه "اختر"، "ثریا"، "حکمت" "پرورش" خارج مرزهای ایران قلم میزدند نیز صدق میکند. 2- همان طور اشاره شد، میرزا آقاخان کرمانی گزارش خود درروزنامه "اختر" نیهیلیستها، سوسیالیستها آنارشیستها متعلق یک جبهه میدانست آنجا اطلاع دست است هرگز موفق نشد تفاوتهای اساسی این جنبش اجتماعی آگاهی یابد. وی روزنامه رسمی "ایران" گزارشی کامل چگونگی قیام انقلابیون فعال حکومت روز کمون پاریس بیشتر آنها سوسیالیست کمونیست بودند، نیهیلیست خوانده هدف آنان چنین توضیح داده است: "اصل مقصود این گروه آنست فقرا عمله کل اموال مردم مشترک سازند این راه معیشت سعادت حال فقرا رنجبران خاطر جمعی بدهند این خصوص مؤلفین بسیار تألیفات بیشمار نوشته اند بعضی مصنفین این عقیده جایز دانسته اند جمیع اموال اغنیا باید بالسویه میان فقرا تقسیم شود میان همه مردم اشتراک عمومی حاصل گردد." این توضیح نشان میدهد نویسنده مقاله، انقلابیون سوسیالیست کمونیست نیهیلیست آنارشیست یک مجموعه قرار میدهد تفاوت اساسی سوسیالیسم مارکسیستی سوسیالیسم غیرمارکسیستی تمیز نمیدهد. نویسنده، بارها سوسیالیستها کمونیستها نظر او نیهیلیست بودند، متعلق "اهل اباحه" دانسته تصریح میکند هدف آنها "همان اباحه اشتراک اموال زنان بوده است." گفتنی است درنیمه دوم قرن نوزدهم دهههای نیمه اول قرن بیستم، مقوله "اشتراک زنان"، "محو خانواده" "جدایی کودکان مادران"، بخشی اتهاماتی بود نظریه پردازان طبقات حاکم کشورهای مختلف جهان سوسیالیستها کمونیستها ودیگر نیروهای برابری طلب انقلابی نسبت میدادند. بررسی این نشان میدهد نگارنده، اینکه یک روشنفکر نظام پادشاهی ایران بوده ازیک نوع