جزوه برنامه نویسی زبان فرترن

فرترن اولین زبان برنامه‎نویسی سطح بالاست استفاده‌ی مهندسان، ریاضی‌دانان افرادی طراح الگوریتم‌های علمی هستند خلق شده است. فرترن، زبانی است درس سه‌واحدی مبانی برنامه‌نویسی بسیاری دانشگاه‌های کشور ما تدریس می‌شود. شاید اهمیت درس مبانی برنامه‌نویسی، آن یادگیری تفکر مبانی برنامه‌نویسی مهم‌تر یادگیری خود زبان است، مقطع کارشناسی اکثر رشته‌های دیده نشود. علت این است سطح دروس کارشناسی محاسبات آنها آنقدر پیچیده نیست احساس نیاز محسوسی این درس (و تعدادی درس دیگر جمله معادلات دیفرانسیل، محاسبات عددی آمار احتمالات مهندسی) ایجاد شود. اما حساب تحصیلات تکمیلی (کارشناسی ارشد دکتری) کارشناسی جداست هر چقدر یک دانشجوی تحصیلات تکمیلی مهارت بیشتری برنامه‌نویسی حل مسائل رشته‌ی خود داشته باشد، مهندس موفق‌تری است؛ تحصیلات تکمیلی اصولاً افزایش دانش نظری (تئوری) نظر گرفته شده دانش مقطع کارشناسی ورود حوزه‌ی اجرایی می‌تواند کافی باشد. هرگاه پیچیدگی حجم محاسبات یک مسأله افزایش یابد، محاسبۀ دستی پرخطا، دشوار ناممکن شده اهمیت برنامه‌نویسی حل سریع کم‌خطای مسائل روشن‌تر می‌شود.

بسیاری دانشجویان رشته‌های مهندسی، دو اشکال عمده فرترن می‌بینند. گمان می‌کنند اولاً فرترن یک زبان قدیمی منسوخ است ثانیاً فرترن زبانی ناکارآمد است، واسط گرافیکی کاربر (Graphical User Interface) ندارد. اما ایراد اول وارد نیست، این دلیل دائماً نسخه‌های جدیدی فرترن ارائه شده خواهد شد. آخرین نسخه‌ی فعلی فرترن، Fortran 2008  بوده قرار است Fortran 2015 اواسط سال 2018 میلادی ارائه شود. اشاره می‌شود Fortran 2003 بعد امکان برنامه‌نویسی شیءگرا (object-oriented programming) فرترن اضافه شده است (که قصد توضیح دربارۀ برنامه‌نویسی شیءگرا نداریم). لذا اگر فرترن منسوخ ازکارافتاده بود، هیچ‌گاه نسخه‌های جدیدی آن ارائه نمی‌شد. ایراد دوم به‌جا نیست، جدا اینکه امکان ایجاد اشیای گرافیکی (مثل text box) فرترن وجود دارد، این زبان محاسبات ریاضی، نه تولید نرم‌افزارهای تجاری (مثل نرم‌افزارهای حسابداری)، طراحی شده است. ضمن اینکه اساساً هدف مهندسان برنامه‌نویسی انجام محاسبات است. لذا تولید نرم‌افزارهای تجاری باید زبان‌های مناسب این منظور استفاده کرد. هسته‌ی محاسباتی (که کاملاً متفاوت امکانات گرافیکی ظاهری است) بسیاری قدرتمندترین معروف‌ترین نرم‌افزارهای دنیا زبان فرترن نوشته شده می‌شوند. علاوه، عقیده‌ی نگارنده، یادگیری اصول، مبانی تفکر برنامه‌نویسی زبان فرترن، کمک شایانی یادگیری زبان‌های دیگر، مخصوصاً محیط‌های ریاضی سطح بالا (مثل MATLAB) می‌کند.

هدف این جزوه کمک ایجاد تفکر برنامه‌نویسی، ارتقای مهارت کدنویسی افزایش تسلط زبان فرترن دانشجویان گرامی علوم است. لذا این جزوه مکمل بسیار خوبی منابع درسی (جزوه‌ی کلاسی کتاب‌های مرجع) است. این نوشتار صفحه‌ای فرمت PDF دارای پنج فصل شرح زیر است:

• فصل اول: مفاهیم اساسی
• فصل دوم: ساختارهای کنترلی (حلقه شرط)
• فصل سوم: ورودی خروجی
• فصل چهارم: آرایه‌ها
• فصل پنجم: زیربرنامه

از نظر نویسنده، درس مبانی برنامه‌نویسی دانشگاه‌های خوب کشور می‌تواند شامل سه فصل دیگر (رشته‌ها، ساختارها اشاره‌گرها) باشد. اما این پنج فصل دربردارنده‌ی حداقل مطالب لازم نوشتن برنامه‌های کارآمد است. این جزوه مثال‌محور است، یعنی هر فصل اساس تعدادی مسأله برنامه‌نویسی پاسخ‌های ارائه‌شده آنها  انجام شده است. این نظر، روش این جزوه کاملاً روش غالب کلاس‌ها کتاب‌های دانشگاهی متفاوت است.